SUSUNDAAN, infobdg.com – Undak-usuk basa adalah tatakrama bahasa dalam budaya Sunda. Tatakrama di sini terkait tingkatan bahasa kepada siapa digunakan. Dalam budaya Sunda, pemakaian undak-usuk basa ini disesuaikan umur lawan bicara, posisi lawan bicara, serta situasinya.
Secara garis besar undak-usuk Basa Sunda dibagi menjadi tiga bagian :
Basa Loma
Basa Loma biasanya diucapkan saat berbicara kepada orang yang seumuran, teman akrab, atau orang yang usianya di bawah. Basa loma ini tidak terlalu kasar tapi juga tidak terlalu halus.
Basa Lemes
Basa lemes biasanya diucapkan untuk berbicara dengan orang yang dihormati seperti kepada orang yang lebih tua atau yang sudah sepuh.
Basa Kasar
Basa kasar ini biasanya digunakan oleh orang yang sedang marah. Walau sebenarnya basa kasar ini tidak baik diucapkan dihadapan siapa pun.
| Basa Loma | Basa Lemes (Keur ka sorangan) |
Basa Lemes (Keur ka batur) |
|
| Abus, asup | Lebet | Lebet | |
| Acan, tacan, encan | Teu acan | Teu acan | |
| Adi | Adi | Rai, rayi | |
| Ajang, keur, pikeun | Kanggo | Haturan | |
| Ajar | Ajar | Wulang, wuruk | |
| Aji, ngaji | Ngaji | Ngaos | |
| Akang | Akang | Engkang | |
| Aki | Pun aki | Tuang Eyang | |
| Aku, ngaku | Aku, ngaku | Angken, ngangken | |
| Alo | Pun alo | Kapiputra | |
| Alus | Sae | Sae | |
| Ambeh, supaya, sangkan | Supados | Supados | |
| Ambek | Ambek | Bendu | |
| Ambe, ngambeu | Ngambeu | Ngambung | |
| Amit, amitam | Permios | Permios | |
| Anggel | Bantal | Bantal, kajang mastaka | |
| Anggeus, enggeus | Rengse | Parantos | |
| Anjang, nganjang | Ngadeuheus | Natamu | |
| Anteur, nganteur | Jajap, ngajajapkeun | Nyarengan | |
| Anti, dago, ngadagoan, | Ngantosan | Ngantosan | |
| Arek | Bade, seja | Bade, seja | |
| Ari | Dupi | Dupi | |
| Asa, rarasaan | Raraosan | Raraosan | |
| Asal | Kawit | Kawit | |
| Aso, ngaso | Ngaso | Leleson | |
| Atawa | Atanapi | Atanapi | |
| Atoh, bungah | Bingah | Bingah | |
| Awak | Awak | Salira | |
| Awewe | Awewe | Istri | |
| Babari, gampang | Gampil | Gampil | |
| Baca | Aos | Aos | |
| Badami | Badanten | Badanten | |
| Bae, keun bae | Sawios, teu sawios | Sawios, teu sawios | |
| Bagea | Bagea | Haturan | |
| Baheula | Kapungkur | Kapungkur | |
| Baju | Baju | Raksukan, anggoan | |
| Bakti | Baktos | Baktos | |
| Balik, mulang | Wangsul | Mulih | |
| Balur | Balur | Lulur | |
| Bangga | Sesah | Sesah | |
| Bapa | Pun Bapa | Tuang Rama | |
| Bareng, reujeung | Sareng | Sareng | |
| Bareto | Kapungkur | Kapungkur | |
| Batuk | Bantuk | Gohgoy | |
| Batur | Babaturan | Rerencangan | |
| Bawa | Bantun | Candak | |
| Beak | Seep | Seep | |
| Beda | Benten | Benten | |
| Beja | Wawartos | Wawartos | |
| Bener, enya | Leres | Leres | |
| Bengek, mengi | Asma | Ampeg | |
| Bere, mere | Maparin, masihan | Ngahaturaan, ngaleler | |
| Berekah | Pangesto, pangestu | Damang, wilujeng | |
| Beuki | Beuki, seneng | Sedep | |
| Beulah | Palih | Palih | |
| Beuli, meuli | Meser | Ngagaleuh | |
| Beunang | Kenging | Kenging | |
| Beungeut | Beungeut | Pameunteu, raray | |
| Beurang | Siang | Siang | |
| Beurat | Abot | Abot | |
| Beuteung | Padaharan | Patuangan, lambut | |
| Bibi | Pun bibi | Tuang bibi | |
| Bikeun, mikeun | Maparinkeun | Ngahaturkeun,nyanggakeun | |
| Bilang, milang | Ngetang | Ngetang | |
| Birit, bujur | Birit, bujur | Imbit | |
| Bisa | Tiasa | Tiasa | |
| Bisi | Bilih | Bilih | |
| Biwir | Biwir | Lambey | |
| Boa | Tiasa jadi | Tiasa jadi | |
| Boga | Gaduh | Kagungan | |
| Buang, ngising | Miceun | Kabeuratan | |
| Budak | Budak | Murangkalih | |
| Bujal | Bujal, puser | Udel | |
| Buka puasa | Buka | Bobor | |
| Bukti | Buktos | Buktos | |
| Bulan | Sasih | Sasih | |
| Bungah, gumbira | Bingah | Bingah | |
| Burit | Sonten | Sonten | |
| Buru | Bujeng | Bujeng | |
| Butuh | Perlu | Peryogi | |
| Cabak, nyabak | Nyabak | Cepeng | |
| Cageur | Pangesto, pangestu | Damang | |
| Calana | Calana | Lancingan | |
| Cangkeng | Cangkeng | Angkeng | |
| Caram, carek, nyarek | Nyarek | Ngawagel | |
| Carang, langka | Awis | Awis | |
| Carek, nyarekan | Nyarekan | Nyeuseul | |
| Carita, nyarita, ngomong | Nyanggem | Nyarios | |
| Cenah | Cenah | Saurna | |
| Cekel, nyekel | Nyekel | Nyepeng | |
| Celuk,nyeluk,gero,ngageroan | Nyauran | Ngagentraan | |
| Ceuli | Ceuli | Cepil | |
| Ceurik | Ceurik | Nangis | |
| Cicing | Matuh | Calik, linggih | |
| Ciduh | Ciduh | Ludah | |
| Cik, cing | Cobi | Cobi | |
| Cikal | Cikal | Putra pangageungna | |
| Ciling, pacilingan | Kakus | Jamban | |
| Ciri | Tanda | Tawis | |
| Cium, nyieum | Nyieum | Ngambung | |
| Cokot, nyokot | Ngabantun | Nyandak | |
| Cukup, mahi | Cekap | Cekap | |
| Cukur, dicukur | Dicukur | Diparas | |
| Cunduk, dating | Dongkap | Sumping, rawuh | |
| Daek | Daek, purun | Kersa | |
| Dagang | Dagang | Icalan | |
| Dahar | Neda | Tuang | |
| Dangdan | Dangdan | Dangdos | |
| Dapur | Dapur | Pawon | |
| Denge, ngadenge | Nguping, mireng | Ngadangu | |
| Deukeut | Caket | Caket | |
| Didik, ngadidik | Ngatik | Miwuruk,mitutur,miwejang | |
| Diri | Diri | Salira | |
| Diuk | Diuk | Calik, linggih | |
| Duga, kaduga | Kaduga | Kiat | |
| Duit | Artos | Artos | |
| Dumeh, lantaran | Jalaran | Ku margi | |
| Eling, inget | Emut | Emut | |
| Emboh, tambah | Tambih | Tambih | |
| Era | Isin | Lingsem | |
| Embung | Alim | Teu kersa | |
| Enggon | Pamondokan | Pangkuleman | |
| Eukeur, keur | Nuju | Nuju | |
| Eusi, ngeusian | Ngalebetan | Ngalebetan | |
| Euweuh | Teu aya | Teu aya | |
| Gancang | Enggal | Enggal | |
| Ganti | Ganti | Gentos | |
| Gardeng, reregan | Gardeng | Lalangse | |
| Gawe | Gawe | Damel | |
| Gede | Gede | Ageung | |
| Gelung | Gelung | Sanggul | |
| Genah, ngeunah | Raos | Raos | |
| Gering | Udur | Teu damang | |
| Getol | Getol | Kersaan | |
| Geulang | Geulang | Pinggel | |
| Geura, pek, heg | Geura, mangga | Mangga | |
| Geuwat | Enggal | Enggal | |
| Gigir, gigireun | Gigireun | Gedengeun | |
| Gimir | Gimir | Rentag manah | |
| Gogoda, cocoba | Cocoba | Cocobi | |
| Goreng | Goreng | Awon | |
| Gugu, ngagugu | Nurut | Tumut | |
| Haben | Haben | Teras-terasan | |
| Hadir, ngahadiran | Nungkulan | Ngaluuhan | |
| Hal, perkara | Perkawis | Perkawis | |
| Halis | Halis | Kening | |
| Hampura, maap | Hapunten | Hapunten, haksama | |
| Hareup | Payun | Payun | |
| Harga | Harga | Pangaos | |
| Harti | Hartos | Hartos | |
| Hate | Hate | Manah | |
| Hawatir,watir,karunya | Watir | Hawatos | |
| Hayang | Hoyong | Palay | |
| Helok | Heran | Hemeng | |
| Hese, susah, pelik | Sesah | Sesah | |
| Heuay | Heuay | Angob | |
| Heubeul, lawas | Heubeul | Lami | |
| Heug, seug | Mangga | Mangga | |
| Hili, tukeur | Liron | Gentos | |
| Hirup | Hirup | Jumeneng | |
| Hudang | Hudang | Gugah | |
| Huntu | Huntu | Waos | |
| Hutang | Hutang | Sambetan | |
| Iber, beja, warta | Wartos | Wartos | |
| Idin | Widi | Widi | |
| Igel | Igel | Ibing | |
| Iket | Totopong | Udeng | |
| Ilik, ngilikan | Ningalan | Ningalan | |
| Ilu, ngilu | Ngiring | Ngiring | |
| Imah | Rorompok | Bumi | |
| Impi, ngimpi | Impen, ngimpen | Impen, ngimpen | |
| Imut | Imut | Mesem | |
| Incu | Pun incu | Tuang putu | |
| Indit, miang | Mios | Angkat, jengkar | |
| Indung | Pun biang | Tuang ibu | |
| Inggis, risi | Inggis, risi | Rempan | |
| Injeum, nginjeum | Nambut | Nambut | |
| Inum, nginum | Leueut, ngaleueut | Leueut, ngaleueut | |
| Irung | Irung | Pangambung | |
| Isuk, isukan | Enjing | Enjing | |
| Itung | Itung | Etang | |
| Iwal, kajaba | Kajaba | Kajabi | |
| Jaga | Jaga | Jagi | |
| Jalma, jelema | Jalmi | Jalmi | |
| Jauh | Tebih | Tebih | |
| Jawab | Walon | Waler | |
| Jero | Lebet | Lebet | |
| Jeung | Sareng | Sareng | |
| Jiga | Jiga | Sapertos,sakarupi | |
| Jual | Ical | Ical | |
| Jugjug | Bujeng | Bujeng | |
| Juru, ngajuru | Ngalahirkeun | Babar | |
| Kabeh, kabehanana | Sadayana | Sadayana | |
| Kabur, minggat | Minggat | Lolos | |
| Kacida, naker | Kalintang | Kalintang, teu kinten | |
| Kajeun, keun bae | Sawios | Sawios | |
| Kakara, karek | Nembe | Nembe | |
| Karembong | Kekemben | Kekemben | |
| Kari, tinggal | Kantun | Kantun | |
| Kasakit, nyeri | Kasakit, kanyeri | Kasawat | |
| Katara, kaciri | Katawis | Katawis | |
| Kapalang, kagok | Kapambeng | Kapambeng | |
| Kawas | Sapertos | Sapertos | |
| Kawin | Nikah, jatukrami | Jatukrami,rendengan | |
| Kede | Kenca | Kiwa | |
| Kejo, sangu | Sangu | Sangu | |
| Kelek | Kelek | Ingkab | |
| Kesang | Karinget | Karinget | |
| Keur, pikeun | Kanggo | Kanggo, haturan | |
| Kiih | Kahampangan | Kahampangan | |
| Kolot | Kolot | Sepuh | |
| Kongkorong | Kangkalung | Kangkalung | |
| Kop, pek | Mangga | Mangga | |
| Kuat | Kiat | Kiat | |
| Kudu | Kedah | Kedah | |
| Kumbah | Kumbah | Wasuh | |
| Kumis | Kumis | Rumbah | |
| Kumpul | Kempel | Kempel | |
| Kungsi | Kantos | Kantos | |
| Kurang | Kirang | Kirang | |
| Kuring, sim kuring | Abdi, sim abdi | Sim abdi | |
| Labuh | Labuh | Geubis | |
| Lahun, ngalahun | Ngalahun | Mangkon | |
| Lain | Sanes | Sanes | |
| Laju | Lajeng | Lajeng | |
| Laki, lalaki | Lalaki | Pameget | |
| Laku, payu, laris | Pajeng | Pajeng | |
| Lalajo | Nongton | Nongton | |
| Lamun, upama | Upami | Upami | |
| Lanceuk | Pun lanceuk | Tuang raka | |
| Lantaran, sabab | Jalaran, sabab | Mari | |
| Leho | Leho | Umbel | |
| Letah | Letah | Ilat | |
| Leungeun | Leungeun | Panangan | |
| Leungit | Leunit | Ical | |
| Leutik | Alit | Alit | |
| Leuwih | Langkung | Langkung | |
| Lila | Lami | Lami | |
| Mahal | Awis | Awis | |
| Maksud | Maksad | Maksad | |
| Malarat, miskin | Jalmi teu gaduh | Teu kagungan nanaon | |
| Malem | Wengi | Wengi | |
| Malik | Malik | Mayun | |
| Mamayu | Mamayu | Mamajeng | |
| Mangka, sing, muga | Mugi | Mugi | |
| Maot | Maot | Pupus, tilar dunga | |
| Marhum | Marhum, jenatna | Marhum, suargi | |
| Memeh, samemehna | Sateuacanna | Sateuacanna | |
| Mending, leuwih hade | Langkung sae | Langkung sae | |
| Meujeuhna | Meujeuhna | Cekap | |
| Meueun | Panginten | Panginten | |
| Mimimti, mimitina | Kawitna | Kawitna | |
| Minangka | Etang-etang | Etang-etang | |
| Mindeng, remen | Sering | Sering | |
| Minyak | Lisah | Lisah | |
| Muga | Mugi | Mugia | |
| Mupakat, rempug | Mupakat, rempug | Rempag | |
| Murah | Mirah | Mirah | |
| Najan, sanajan | Sanaos | Sanaos | |
| Ngan | Mung | Mung | |
| Ngaran | Wasta, nami | Jenengan, kakasih | |
| Ngeunah | Ngeunah | Raos | |
| Ngora | Ngora | Anom | |
| Nini | Pun nini | Tuang eyang | |
| Nyaho | Terang | Uninga | |
| Nyaring | Nyaring | Teu acan kulem | |
| Nyolowedor | Nyolowedor | Midua maha | |
| Obat, ubar | Obat, ubar | Landog | |
| Ogan, ondang | Ondang | Ulem | |
| Ome,ngomean,menerkeun | Ngalereskeun | Ngalereskeun | |
| Paham | Paham,ngartso | Ngartos | |
| Paju, maju | Majeng | Majeng | |
| Pake, make | Nganggo | Nganggo | |
| Palangsiang, bias jadi | Tiasa jadi | Tiasa jadi | |
| Palire, malire | Malire | Merhatoskeun | |
| Pamajikan | Pun bojo | Tuang rayi | |
| Pancuran, kamar mandi | Jamban | Jamban | |
| Pandeuri | Ti pengker | Ti pengker | |
| Pang, pangna, nu matak | Nu mawi | Nu mawi | |
| Panggih, manggih, nimu | Mendak | Mendak | |
| Pangkat, kadudukan | Kadudukan | Kalungguhan | |
| Pangku, mangku | Mangku | Mangkon | |
| Panon | Panon | Soca | |
| Pantar, sapantar | Sapantar | Sayuswa | |
| Paribasa | Paripaos | Paripaos | |
| Pariksa, mariksa | Mariksa | Marios | |
| Parna | Repot | Wales | |
| Paro, saparo | Sapalih | Sapalih | |
| Pasti, tangtu | Tangtos | Tangtos | |
| Pati, teu pati | Teu patos | Teu patos | |
| Patuh, matuh | Matuh | Linggih | |
| Payung | Payung | Pajeng | |
| Pedah | Ku margi, jalaran | Rehing | |
| Penta, menta | Neda, nyuhunkeun | Mundut | |
| Pecak, mecak, nyoba | Nyobi | Nyobi | |
| Pencet, mencetan | Meuseulan | Meuseulan | |
| Percaya | Percanten | Percanten | |
| Perlu | Perlu | Peryogi | |
| Permisi | Permios | Permios | |
| Peuting | Wengi | Wengi | |
| Pihape, mihape | Wiat | Ngaweweratan | |
| Piker | Piker | Manah | |
| Piligenti | Piligentos | Piligentos | |
| Pindah | Pindah | Ngalih | |
| Pingping | Pingping | Paha | |
| Pipi | Pipi | Damis | |
| Poe | Dinten | Dinten | |
| Poho | Hilap | Lali | |
| Potong, popotongan | Patilasan | Patilasan | |
| Puasa | Puasa | Saum | |
| Puguh, tangtu | Tangtos | Tangtos, kantenan | |
| Purun | Purun | Kersa | |
| Rarabi | Rarabi | Garwaan | |
| Raksa, pangraksa | Pangraksa | Panangtayungan | |
| Ramo | Ramo | Rema | |
| Rampes | Mangga | Mangga | |
| Rasa, rumasa | Rumaos | Rumaos | |
| Rea, loba | Seueur | Seueur | |
| Receh | Receh | Artos alit | |
| Reujeung | Bareng | Sareng | |
| Reuneuh | Kakandungan | Bobot, ngandeg | |
| Reureuh | Reureuh | Ngaso | |
| Rieut | Rieut | Puyeng | |
| Ripuh | Ripuh | Repot | |
| Robah | Robah | Robih | |
| Roko, ududeun | Rokok | Sesepeun | |
| Rua, sarua | Sarupi, sami | Sarupi, sami | |
| Rusuh, rurusuhan | Enggal-enggalan | Enggal-enggalan | |
| Saba, nyaba | Nyanyabaan | Angkat-angkatan | |
| Sabot | Keur waktu | Waktos | |
| Sabuk, beubeur | Beubeur | Beulitan | |
| Sadia | Sayagi | Sayagi | |
| Sakeudeung | Sakedap | Sakedap | |
| Salah | Lepat | Lepat | |
| Salahsaurang | Salahsawios | Salahsawios | |
| Salaki | Pun lanceuk | Caroge, tuang raka | |
| Salamet | Salamet | Wilujeng | |
| Salat, solat | Sambeang | Netepan | |
| Salesma | Salesma | Pileg | |
| Salempang, hariwang | Salempang | Salempang, rajeg manah | |
| Salin, disalin | Disalin | Gentos | |
| Samak | Amparan | Amparan | |
| Sampak, nyampak | Nyampak | Nyondong, kasondong | |
| Samping | Sinjang | Sinjang | |
| Sanding, kasanding | Kasanding | Kasumpingan | |
| Sanggeus | Saparantos | Saparantos | |
| Sanggup | Sanggem | Sanggem | |
| Sare | Mondok | Kulem | |
| Sarerea | Sadayana | Sadayana | |
| Sarta, jeungna deui | Sareng | Sareng | |
| Sarua | Sami | Sami | |
| Sasarap | Sasarap, neda | Tuang | |
| Sawah | Sawah | Serang | |
| Sejen | Sejen | Sanes | |
| Seleh, nyelehkeun | Masrahkeun | Nyanggakeun,ngahaturkeun | |
| Selewer, nyelewer | Midua hate | Midua manah | |
| Semah | Tamu | Tamu | |
| Sesa, kari | Kantun | Kantun | |
| Sebut | Sebat | Sebat | |
| Serah, nyerahkeun | Mirak | Mirak, ngeser | |
| Seubeuh | Sesek | Wareg | |
| Seuri | Seuri | Gumujeng | |
| Siar, nyiar | Milari | Milari | |
| Sibanyo | Sibanyo | Wawasuh | |
| Sirah | Sirah | Mastaka | |
| Sirit | Larangan | Larangan | |
| Sisir | Pameres | Pameres | |
| Soara, sora | Sora | Soanten | |
| Sorangan | Sorangan | Nyalira | |
| Sore | Sonten | Sonten | |
| Sugan, manawi | Manawi | Manawi | |
| Suku | Suku | Sampean | |
| Sunat, nyunatan | Ngabersihan | Nyepitan | |
| Sungut | Cangkem | Baham | |
| Supaya | Supados | Supados | |
| Surat | Serat | Serat, tetesan | |
| Suweng | Suweng | Kurabu, gwang | |
| Tabeat | Adat | Panganggo | |
| Tadina | Awitna, kawitna | Kawitna | |
| Tai | Kokotor | Kokotor | |
| Taksir, ngira | Nginten-nginten | Nginten-nginten | |
| Taktak | Taktak | Taraju | |
| Talatah | Wiat saur | Wiat saur | |
| Tambah | Tambih | Wuwuh | |
| Tampa | Tampi | Tampi | |
| Tanda, ciri | Tawis | Tawis | |
| Tangen, katangen | Kanyahoan | Kauninga | |
| Tangtung, nangtung | Nangtung | Ngadeg | |
| Tanya | Taros | Pariksa | |
| Tapi | Nanging | Nanging | |
| Tarang | Tarang | Taar | |
| Tarima | Tampi | Tampi | |
| Tawar, nawar | Nawis | Mundut | |
| Tayoh-tayohna | Rupina | Rupina | |
| Teang, neangan | Milari | Milari | |
| Tenjo, nenjo, nempo | Ningal | Ningali | |
| Tepi | Dugi | Dugi | |
| Tere | Tere | Kawalon | |
| Tereh | Enggal | Enggal | |
| Teleg, teureuy | Teleg | Telen | |
| Tembang, nembang | Nembang | Mamaos | |
| Tepi, nepi | Dugi | Dugi | |
| Tepung | Tepang | Tepang | |
| Terus | Teras | Teras | |
| Teundeun | Simpen | Simpen | |
| Tincak | Tincak | Dampal | |
| Titah, nitah, jurung | Ngajurungan | Miwarangan | |
| Tonggong | Tonggong | Pungkur | |
| Topi, dudukuy | Topi, dudukuy | Tudung, langgukan | |
| Tulis | Tulis | Serat | |
| Tulung, pitulun | Pitulung | Pitandang | |
| Tulus | Cios | Cios | |
| Tuluy | Teras, lajeng | Teras, lajeng | |
| Tumpak | Tumpak | Tunggang | |
| Tunggu | Antos | Antos | |
| Turun | Turun | Lungsur | |
| Ucap | Ucap | Kedal, lisan | |
| Ulah | Teu kenging | Teu kenging | |
| Ulin | Ulin | Ameng | |
| Umur | Umur | Yuswa | |
| Urus, nguruskeun | Ngalereskeun | Ngalereskeun | |
| Urut | Tilas | Tilas | |
| Utama | Utami | Utami | |
| Waktu | Waktos | Waktos | |
| Wani | Wantun | Wantun | |
| Waras | Cageur | Damang | |
| Wareh, sawareh | Sapalih | Sapalih | |
| Warga, dulur | Wargi | Wargi | |
| Watara, sawatara | Sawatawis | Sawatawis | |
| Wawuh | Wanoh, kenal | Kenal | |
| Wedak | Pupur | Pupur | |
| Wedal | Wedal | Weton | |
| Wilang, kawilang | Kaetang | Kaetang | |
| Wudu | Wulu, wudu | Abdas |
